Canada 1942
In 1942, aan de overkant van de oceaan, meldden talloze jonge Canadese mannen zich vrijwillig aan om Europa te helpen bevrijden van het juk van de Nazi’s. Eén van hen was Russel Lowry. Hij had een uitgesproken hekel aan lopen, de landmacht was dus niets voor hem. Boten trokken hem ook niet. Zijn keuze viel op de luchtmacht.
“Wat is er mooier,” zei hij, “dan met een vliegtuig naar je werk te vertrekken en ook weer per vliegtuig thuis te komen?”
Op de nacht van 13 op 14 mei 1943 liep dat heel anders.
Vanaf vliegbasis Middleton St. George Durham in Engeland stegen zij op met een Halifax II bommenwerper voor een aanval op de Duitse stad Bochum. Hij behoorde toe aan het 419e (Moose) squadron van de Royal Canadian Air Force (RCAF). Russel Lowry en de rest van de bemanning waren begonnen aan hun 12e vlucht en hij was de sergeant-navigator.
De heenweg was probleemloos, de bommen werden gelost zoals gepland, maar op de terugweg werd hun toestel geraakt door luchtafweer.
De situatie leek nog beheersbaar, totdat een Duitse nachtjager, gevlogen door Hauptmann Herbert Lütje van Nachtjagdgeschwader 1 (NJG 1) , hen in het vizier kreeg.
Het werd een ongelijke strijd. Meerdere treffers dwongen de piloot zijn bemanning te laten springen. Van de zeven bemanningsleden wisten er zich slechts drie per parachute te redden. Eén van hen was navigator Russel Lowry.
82 jaar later, op 23 juni 2025
Op deze dag mocht ik zijn zoon, Gregg Lowry, ontmoeten. Gregg is inmiddels 78 jaar oud en speciaal vanuit Hamilton, Canada naar Nederland gereisd, samen met zijn vrouw Lyn. Na jarenlang intensief speurwerk kon ik hem eindelijk de plekken laten zien waar zijn vader vocht, sprong en waar zijn kameraden het leven lieten.
We begonnen in Emmen, waar we samen lunchten, en reden daarna naar Dalen. De eerste halte: de plek aan de Ruimsloot, in de bocht bij de Bosweg, waar de Halifax die bewuste nacht neerkwam. Samen met de werkgroep van Aold Daol’n, precies 80 jaar later in 2023, werd daar een herinneringstableau geplaatst wat laat zien wat zich die nacht heeft afgespeeld.
Daarna bezochten we de begraafplaats waar vier van Russels Lowry’s medebemanningsleden door de gemeente Dalen zijn begraven op 14 mei 1943 om 8:00 uur ’s ochtends . Het was een ingetogen moment, vol stilte en respect.

Herinneringen en onderzoeksresultaten
Bij ons thuis gingen de gesprekken verder. Gregg deelde documenten, herinneringen en verhalen die ik nog niet kende. Het waren waardevolle aanvullingen op acht jaar onderzoek naar de mannen van het Canadese 419 Squadron.
Bij het afscheid was de emotie voelbaar. Gregg keek me aan en zei:
“You should be proud of what you have done.”
Dat was voor mij natuurlijk heel fijn om te horen maar we deden dit voor Russel, voor Gregg, voor de vrijheid waar zovelen hun leven voor gaven!
Lest We Forget.
Ben van Rooijen Dalen, juni 2025
