Op 25 juni a.s. trekt tandarts Arjan Kuik na 42 jaar voor de laatste keer de praktijkdeur in het Gezondheidscentrum in Dalen achter zich dicht.
Dit geeft alle reden om hem en zijn vrouw Pieta, die samen de tandartspraktijk beheerden, uitvoerig te spreken over hun ervaringen en plannen. We spraken daarvoor af in hun prachtige huis in Nieuw-Amsterdam.
Hoe zijn jullie in Dalen terecht gekomen?
“Toen ik na mijn studie tandheelkunde in Utrecht wilde werken, was er een flink overschot aan tandartsen”, vertelt Arjan, “Er waren toen wachtlijsten voor vestiging of overname van een praktijk. Afkomstig uit de regio Z.O.-Drenthe werd ik, net afgestudeerd, benaderd om waar te nemen in Dalen. Vrij kort hierna volgde overname van de praktijk na overlijden van de betreffende tandarts. De oudere bewoners van Dalen kennen hem misschien nog wel, dat was tandarts Stoker. Inmiddels 42 jaar geleden”.
Hoe kwam Pieta in de praktijk?
Pieta vertelt dat ze als verpleegkundige in het Treant, toen nog Scheperziekenhuis geheten, in Emmen werkte, en regelmatig ‘s avonds of in de weekenden inviel als assistente bij spoeddiensten. Arjan en Pieta waren in die tijd al een ‘setje’ zoals dat heet. Na de komst van hun 2 kinderen is ze als verpleegkundige gestopt en is ze in de praktijk gaan werken, meer dan 30 jaar. Toen 3 jaar geleden de praktijkvoering werd overgedragen, heeft zij besloten een andere weg in te slaan onder meer als oppas, geniet Pieta van hun kleinkind: Sarah.
De tandartspraktijk
Vanaf 2013 kwam Paulien Wittenberg het oorspronkelijke team versterken en per 1 januari 2022 heeft Arjan de praktijk aan haar overgedragen. Zie hier ons eerdere bericht daarover. Arjan bleef er vanaf dat moment als collega tandarts werkzaam. Rond die tijd stopte Pieta bij de praktijk.
Waarom stop je nu?
Arjan stopt niet als tandarts.
“Ik blijf graag actief als zorgverlener, de inhoud van het beroep van tandarts waarin zoveel beroepskenmerken bij elkaar komen. Je bent zowel medicus, wetenschapper, architect, ondernemer, psycholoog, fijnbankwerker en kunstenaar. Dat is heel bijzonder.”
“Vooral de voldoening mensen te kunnen helpen hun specifieke wensen en problemen te kunnen oplossen, kost tijd, maar geeft altijd meer energie terug. De opgebouwde band na vele jaren helpt hierbij. “Al vanaf de start hebben we families met 3, soms 4 generaties, in de praktijk mogen zien. Dat is zo mooi van een dorpspraktijk. Maar omstandigheden kunnen veranderen, mijn werkovereenkomst wordt niet meer verlengd.”
Wat ga je nu doen?
“Ik ga waarnemen als tandarts, er hebben zich meerdere opties aangediend, variërend van algemene tandheelkunde, orthodontie en speciale zorgverlening. Het werk als tandarts geeft me veel voldoening, ook nieuwe omstandigheden kunnen verrassend zijn.”
Terugblik op een veranderend vak
Het vak is in de loop der tijd veranderd. “Tijdens mijn opleiding werd je geacht je te bekwamen in zorg voor de mond, van preventie tot alle ingrepen die daar eventueel op volgden, bij jong en oud. Nu zijn er meer sub-specialisaties, een daarvan is basale tandheelkunde, waarvoor je kunt verwijzen. Ik blijf het een prachtig en creatief vak vinden. Maar ik ervaar de meeste voldoening als ik het vak zo breed mogelijk kan uitoefenen.”
“Naast de praktijk aan huis, zoals ik jarenlang in Nieuw Amsterdam-Veenoord had, beschouw ik de bouw van de praktijk, zoals nu in het gezondheidscentrum in Dalen, als mijn levenswerk. Een moderne, veel mogelijkheden biedende praktijk met een familiaire uitstraling. De twee praktijklocaties boden me afwisseling en de patiënten extra service.”
Dokters van de wereld
“Naast mijn ‘gewone’ praktijk werk ik als vrijwilliger een aantal keren per jaar voor ‘Dokters van de wereld’. Dat is een hulporganisatie die onder andere mondzorg biedt aan dak- en thuislozen en ongedocumenteerden. Bij hen gaat het vooral om noodhulp bij pijnklachten en herstel van functie. Dat betekent alleen basale zorg. Zowel de beschikbaarheid van de praktijkruimte als de inzet van het tandheelkundig personeel gebeurt belangeloos.”
Hoe zie je de toekomst van het vak?
“Er is een groeiend tekort aan tandartsen,” observeert Arjan. “Momenteel komt ongeveer 1/3 van alle tandartsen uit andere landen. Gezien de onbalans in leeftijd in de tandartspopulatie zie ik daar voorlopig geen verandering in komen. Basale kennis van het Nederlands is dan heel belangrijk. Ook de kwaliteitsnormen voor de uitoefening van het vak zijn niet altijd gelijk aan de onze. En dat kan een reden zijn tot zorg.”
Dubbele vergrijzing
“Verder signaleren we een dubbele vergrijzing Mensen worden gemiddeld ouder en behouden langer hun natuurlijke tanden en kiezen. Negentigers met een eigen gebit komen regelmatig voor. Dat betekent een groter beroep op de zorg, mede door afnemende gezondheid, kwetsbaarheid van de patiënt, verminderde functies, en afnemende zelfzorg.”
Toenemend medicijngebruik kan bijwerkingen veroorzaken met gevolgen voor het gebit. Zoals door onvoldoende speeksel in de mond kan de kwaliteit van het hele gebit snel achteruit gaan.
“De zorg hiervoor vergt een andere benadering en dat kost meer tijd. Het vak van ‘tandarts-gerodontoloog’, waar men zich in kan bekwamen, wordt in toenemende mate van belang.”
Toegankelijkheid van tandartszorg
Arjan pleit dus voor extra aandacht voor mondzorg bij de ouder wordende mens, maar ook voor de financiële toegankelijkheid van mondzorg Tot 18 jaar heeft ieder recht op tandheelkunde uit de basisverzekering.
“Mijn opvatting over de mondzorg is dat basale tandheelkunde voor iedereen toegankelijk moet zijn. Financiële armoede is divers en kan iedereen plots overkomen. Niet alles kan tegelijk, maar laten we inzetten op tandheelkunde tot 25 jaar in de basis verzekering. Het ziekenfonds vroeger, met tandheelkundige basiszorg voor iedereen, was toch een aardig vangnet. Een vorm van beschaving.”
“Mondgezondheid is een aardige barometer in het meten van iemands algehele welbevinden en functioneren. Dit verdient een plaats op de agenda van de politiek, en verstandige keuzes.”
Preventie
Het blijft altijd een uitdaging om gezond gedrag te stimuleren, de juiste snaar te raken, mensen te informeren over trends en hypes die de gezondheid kunnen schaden. Zo signaleert Arjan nu steeds meer het gebruik van vapes en snus.
“Vapen, gepromoot als minder schadelijk alternatief voor roken. Onderzoek toont aanzienlijke risico’s aan: naast schade voor de longen, ook voor de mond. Het voornaamst ingrediënt in de tot damp verhitte vloeistof, is propyleenglycol, dat water aan de slijmvliezen onttrekt. Dit zorgt voor een droge mond, vermindert de beschermende functie van speeksel, minder wegspoelen van voedselresten en bacteriën. De suiker en zuurhoudende aroma’s zorgen voor een lagere zuurgraad in de mond, waarbij tandglazuur gevoeliger wordt voor erosie, dus zwakker wordt en pijngevoelig bij langdurig gebruik. Ook de veranderende bacterie-samenstelling in de mond leidt tot meer tandbederf, maar ook een verhoogde kans op systemische infecties. Bacterieflora in de mond kan, als deze verstoord wordt, de algehele gezondheid beïnvloeden.
Snus, een zakje met tabak voor onder de lip, geeft verkleuring, verhoogde kans op tandvleesproblemen en mondkanker. Advertenties met termen als ‘minder schadelijk‘ geven een vertekend beeld van de gevaren.
Prediabetes en gevolgen van maagverkleining
“Wist je trouwens dat je pre-diabetes in de mond kunt ontdekken? Een belangrijke aanwijzing daarvoor kun je vinden in een verandering van het slijmvlies en het tandvlees. Overleg met de huisarts is dan het advies. Alertheid bij het gebruik van bepaalde medicijnen is van belang bij sommige tandheelkundige ingrepen, waaronder middelen tegen botontkalking en bloedverdunners.“
“Nog zo’n feitje dat niet iedereen weet: na een maagverkleining wordt, doordat je veel vaker kleine porties moet eten, de speekselbuffercapaciteit beïnvloed. Dat kan weer gevolgen hebben voor het gebit, meer kans op tandbederf”
Geregeld laten controleren
Arjan pleit dus voor geregelde controles, deze zijn en blijven dus heel belangrijk.
Persoonlijk afscheid nemen
“Vanaf het moment dat ik wist dat mijn samenwerkingsovereenkomst zou worden beëindigd ben ik duidelijk geweest naar mijn patiënten. Ik heb van de meeste patiënten die voor de laatste keer bij mij in de stoel zaten, persoonlijk afscheid genomen en dat voelt heel goed. Maar afscheid nemen van de praktijk in Dalen, naast Nieuw-Amsterdam/Veenoord, valt me zwaar.
De trouwe patiënten die ik heb leren kennen, velen meer dan 40 jaar, en het persoonlijke contact schept een band. Natuurlijk waren daarbij ook heel verdrietige momenten die me raakten, en die ik niet zal vergeten. Hun boeiende ontwikkeling te kunnen volgen van kleine kids tot pubers naar volwassenheid, de leuke plagerijen over Feyenoord en 020, politieke praatjes, aandoenlijke gesprekken met ouderen, behandelen van chauffeurs en uitwonende studenten tijdens het weekend-spreekuur. En de verbazingwekkende trouwheid van patiënten vanuit Amsterdam, Rotterdam, Wageningen, Zutphen, Loppersum, Zuidlaren, Manchester tot Belfast: dat was heel bijzonder, ‘afstand geen bezwaar’.”
Heb je, om het af te ronden, nog een algemene boodschap aan je patiënten?
“Niet iedereen gaat met plezier naar de tandarts. Toch heb ik altijd getracht het belang van beiden, tandarts en patiënt, met een persoonlijke benadering voorop te zetten. Gezamenlijke betrokkenheid bespoedigde de behandeling.”
“In het besef dat dit alleen was te realiseren met de dienstbaarheid van een aantal fantastische assistenten en mijn vrouw Pieta, wens ik u en jou het allerbeste.”
Op de foto’s hieronder zie je de familieman Arjan met Pieta en (links) ook kleindochter Sarah.
